Kunstmatige intelligentie

Het vak Kunstmatige intelligentie, ook wel AI (van Artificial Intelligence) genoemd, wordt verzorgd door dr. W.A. (Walter) Kosters, geassisteerd door drs. Edgar de Graaf, en wordt in het voorjaar van 2008 gegeven.

Note that the course is in DUTCH.

Collegetijden: dinsdagen, van 13.45 tot 15.30 uur, in zaal 174 van het Snellius, het gebouw van Wiskunde en Informatica, Niels Bohrweg 1, Leiden. Data: 5 februari tot en met 22 april 2008. Let op: er is ook college op dinsdag 6 mei 2008, 11.15-13.00 uur, in zaal 174. Direct aansluitend aan de colleges is er uitgebreid gelegenheid vragen te stellen, met name over de programmeeropgaven, tijdens een vragenuur.
Er zijn vier werkcolleges gepland: maandag 25 februari, maandag 17 maart, maandag 7 april en dinsdag 6 mei 2008, steeds van 13.45 tot 15.30 uur, ook in zaal 174. Tijdens het semester worden wellicht ook nog enkele andere werkcolleges afgesproken. Er wordt hier gewerkt aan tentamenopgaven en aan de verslagen van de programmeeropgaven. Onderwerpen voor deze werkcolleges:

Het vak levert 6 (zes) ECTS punten op in het nieuwe systeem (vanaf 2002/2003; voorheen waren dit 4 (vier) "oude" studiepunten). Naast het voldoende maken van het tentamen is het hiervoor ook nodig het practicum voldoende te hebben. Het eindcijfer wordt voor 99% bepaald door het tentamencijfer, eventueel enigszins afgerond in de richting van het gemiddelde practicumresultaat, mits beide voldoende zijn. Ten einde het practicum voldoende te maken, moeten de vier opgaven alle met minstens een 6 of een "OK" beoordeeld zijn.
Het college is in eerste instantie bedoeld voor tweede- en hogerejaars studenten Informatica, maar is ook interessant voor andere belangstellenden; voorkennis van de programmeertaal C++ is sterk aan te raden.

Tentamendata

De tentamendata in 2008 zijn:

Alle cijfers (college voorjaar 2008) zijn te zijner tijd hier te vinden. Zie ook vroeger.

Materiaal

BOEK RN Gebruik wordt gemaakt van het boek Artificial intelligence, A modern approach van Stuart J. Russell en Peter Norvig, second edition, Prentice Hall, 2003. Het kost in de winkel circa 60 euro; soms is de versie met slappe kaft goedkoper.
In het bijzonder worden uit dit boek de volgende hoofdstukken behandeld: 1 (Introduction; lezen), 2 (Intelligent agents; lezen), 3 (Solving problems by searching; uitgebreid), 4 (Informed search and exploration; uitgebreid), 5 (Constraint satisfaction problems; uitgebreid), 6 (Adversarial search; uitgebreid), 7 (Logical agents; lezen, met name Wumpus), 8 (First order logic; lezen, met name Wumpus), 14 (Probabilistic reasoning; uitgebreid; lees ook 13, Uncertainty), 18 (Learning from observations; uitgebreid, met name beslissingsbomen), 19.1 (Knowledge in learning; lezen), 20.5 (Statistical learning methods; uitgebreid: neurale netwerken), 21.1,2,3 (Reinforcement learning, geillustreerd met 17.1,2; uitgebreid, aangevuld met 4.3 Genetische algoritmen) en 25 (Robotics; lezen, + concreet robot-programma), grotendeels in deze volgorde. Lees ook eens Hoofdstuk 26 (Philosophical foundations).
Daarnaast werd in voorgaande jaren nog speciaal aandacht besteed aan het onderwerp Data mining, maar aangezien er nu een apart derdejaars vak is met die titel ...

Overige literatuur (niet kopen — tenzij je erg veel geld hebt):

Archief

Handiger: bekijk de Compilatie 2001-2007 (in PDF, 18 pagina's); enkele antwoorden (in PDF).

Er is meer informatie te vinden over het college de afgelopen jaren.
Let op: vanaf voorjaar 2005 hoort het onderwerp Data mining niet meer bij de tentamenstof.

Het practicum

 Voor iedere practicumopgave moeten worden ingeleverd: een minstens drie pagina's (laten we zeggen vijf pagina's, afgezien van de Appendix) tellend verslag in LaTeX (dit is een GROTE tekst in PDF; zie ook hier voor een zeer korte inleiding, en daar voor een langere; of een heel korte zichzelf uitleggende voorbeeldfile; of een leuke, uitgebreide, Vlaamse handleiding), en een werkend programma (digitaal (mailen aan de docent) en uitgeprint in de Appendix van het verslag; stuur geen LaTeX/PS/PDF-files en ook geen executables). Het verslag moet een duidelijke opbouw hebben, bijvoorbeeld:
  1. Inleiding ("dit is de tweede opdracht van het college ...")
  2. Uitleg probleem (plaatje; "de spelregels zijn ...", gebruikte definities)
  3. Theorie ("stelling zegt dat ...")
  4. Aanpak (plaatje; "een drielaags neuraal netwerk ...")
  5. Implementatie ("een dubbel array"; kort)
  6. Experimenten (tabel, grafiek)
  7. Conclusie ("ging fout als de testopstelling niet verlicht was")
  8. Referenties (genummerd; naar alle wordt verwezen; "handleiding Lego-robots ...", "Russell en Norvig ...")
    Een fatsoenlijke referentie ziet er uit als:
    [1] S.J. Russell en P. Norvig, Artificial intelligence, A modern approach, second edition, Prentice Hall, 2003
  9. Appendix: het programma; tip: vervang tabs door spaties, kies kleiner lettertype, en zet het tussen \begin{verbatim} en \end{verbatim}; liefhebbers: gebruik package verbatim en het commando \verbatiminput{eigen.file}
Er is een klein skelet voor de verslagen: verslag.tex, dat deze PDF-versie op kan leveren. Zie ook diverse opmerkingen.

De deadlines zijn strikt, overleg eventueel met de docent(en). Voor alle opdrachten geldt dat ze nog voorlopig zijn, aanvullingen tijdens het semester zullen zeker voorkomen. Eigen initiatief wordt —na overleg— op prijs gesteld.
De opgaven worden per stuk als volgt beoordeeld: er wordt gekeken naar het verslag en het programma (met name werking en leesbaarheid); originaliteit beinvloedt de eind-afronding. De cijfers zijn hier te vinden. Oude cijfers: bij de docent.
Het practicum bestaat zoals gezegd uit vier opgaven (Let op: dit zijn deels nog de opgaven van vorig jaar (2007)):

  1. Bridge; deadline dinsdag 26 februari 2008
    Zie verder hier.
  2. Robotica; deadline dinsdag 18 maart 2008
    Maak vier robots voor het programma RoboCom, zie voor de Linux-versie verder RoboCom Linux tips. Tip: lees eerst deze documentatie.
    Inleveren: verslag op papier (met bots in de appendix) en email met de bots.
  3. Neuraal netwerk; deadline dinsdag 8 april 2008
    VERSIE 2007 Schrijf in C++ een neuraal netwerk, dat van een hit op een webserver het tijdsverschil sinds de vorige hit vanaf hetzelfde ip-adres voorspelt. Meer informatie hier.
  4. Genetisch algoritme; deadline dinsdag 6 mei 2008
    VERSIE 2007 Schrijf in C++ een Genetisch algoritme, dat een magisch vierkant maakt. Meer informatie hier.

De colleges

 Tijdens de colleges wordt het volgende behandeld. Het programma is uiteraard voorlopig, zelfs als het semester voorbij is — op deze webpagina is steeds de meest actuele versie te vinden. Voor sheets van voorgaande jaren raadplege men de oude pagina's. Tijdens de colleges vinden ook discussies plaats over de genoemde hoofdstukken van Russell/Norvig. De sheets zijn voornamelijk gebaseerd op die van deze beide heren, en op sheets die vorige docenten fabriceerden.
En voor de liefhebbers: alle 335 sheets (in PDF, 2 MB; VERSIE 2007).
Er wordt op het tentamen vanzelfsprekend nog wel eens iets gevraagd wat niet (letterlijk) op de sheets staat ...

Let op: dit zijn deels nog de colleges van vorig jaar (2007):

  1. dinsdag 5 februari 2008
    Algemene introductie; het practicum, met name de eerste opgave.
    Hoofdstuk 1 (Introductie) in vogelvlucht, zie de sheets:
        Introductie
    Leuk leesvoer:
        Alan Turing's "Computing machinery and intelligence"
        Jason Hutchens' "How to pass the Turing test by cheating"
  2. maandag 12 februari 2007
    Hoofdstuk 2 (Intelligente agenten), zie de sheets:
         Intelligente agenten

    ==================== vanaf hier nog VERSIE 2007=====================

  3. maandag 19 februari 2007
    Hoofdstuk 3 (Probleemoplossen en zoeken), zie de sheets:
         Probleemoplossen en zoeken
  4. maandag 26 februari 2007
    Robotica, in het bijzonder RoboCom. Lees ook Hoofdstuk 25 (Robotica) van Russell en Norvig. Dit alles ten behoeve van de tweede practicum-opgave. (Tot en met 2005 deden we Lego-robots, zie de handleiding (288 kB, PDF; geschreven door Mark Overmars).)
    Zie ook de sheets:
         Robotica
    Hoofdstuk 3, vervolg.
    Leuk leesvoer:
        Rodney Brooks' "Intelligence without representation"
  5. maandag 5 maart 2007
    Hoofdstuk 4 (Gericht zoeken), zie de sheets:
         Gericht zoeken
  6. maandag 12 maart 2007
    Hoofdstuk 4, vervolg.
    Hoofdstuk 5 (Constraint Satisfaction Problemen), zie de sheets:
         CSP's
  7. maandag 19 maart 2007
    Algemene informatie over de derde practicum-opgave; Perl.
    Hoofdstuk 20.5 (Neurale netwerken), zie de sheets:
         Neurale netwerken
    Denk ook aan het sommen-werkcollege op dinsdag 20 maart, 15.45 uur: opgaven 1, 5, 18 en 25 van Compilatie 2001-2007 (in PDF, 18 pagina's).
  8. maandag 26 maart 2007
    Hoofdstuk 6 (Spel(l)en), zie de sheets:
         Spel(l)en
    Leuk leesvoer:
        H.J. van den Herik, J.W.H.M. Uiterwijk en J. van Rijswijck, Games solved: Now and in the future,
        Artificial Intelligence 134 (2002) 277-311 (ophalen vanaf PC binnen universiteit)
  9. maandag 2 april 2007
    Hoofdstukken 7 (Logisch redenerende agenten), 8 (Eerste orde logica) en 10.3, zie de sheets:
         Logische agenten
    Denk ook aan het sommen-werkcollege op donderdag 12 april, 15.45 uur: opgaven 2, 8, 10 en 6 van Compilatie 2001-2007 (in PDF, 18 pagina's).
  10. maandag 16 april 2007
    Algemene informatie over de vierde practicum-opgave.
    Vervolg van vorige keer.
    Hoofdstuk 4.3 (Genetische algoritmen), zie de sheets:
         Genetische algoritmen
  11. maandag 23 april 2007
    Hoofdstuk 18 (Leren van/uit observaties), met name ID3, en Hoofdstuk 19.1, kort; Hoofdstuk 21.1,2,3 (Reinforcement leren, geillustreerd met 17.1,2 (deels)); zie de sheets:
         Leren
  12. dinsdag 1 mei 2007, zaal 174
    Hoofdstuk 13 (Onzekerheid; kort) en Hoofdstuk 14 (Bayesiaanse netwerken), zie de sheets:
         Bayesiaanse netwerken
  13. maandag 7 mei 2007
    Van alles.
    Oude tentamens, zie het archief, in het bijzonder opgaven 7, 11, 12, 17 en 20 van Compilatie 2001-2007 (in PDF, 18 pagina's); enkele antwoorden (in PDF).
Genoemde hoofdstukken komen steeds uit het boek van Russell en Norvig, tweede druk — met dank voor een flink gedeelte van de sheets en de meeste plaatjes.

Vragen en/of opmerkingen kunnen worden gestuurd naar: kosters@liacs.nl.

12 februari 2008 — http://www.liacs.nl/home/kosters/AI/index.html